මාර්තු 14 දිනට යෙදෙන ලෝක වකුගඩු දිනය වෙනුවෙනි

වකුගඩු රෝගයට 

නිහඩ මාරයා කියන්නේ ඇයි?

අන්තිම වෙනකන් රහසේම හානි කරන

වකුගඩු රෝගය අන්තිම අවස්ථාව ඇති වෙන්නට පෙර කල්වේලා ඇතිව හඳුනාගන්නේ මෙහෙමයි

වකුගඩු රෝග විශේෂඥ වෛද්‍ය උදාන රත්නපාල

MBBS, MD, MRCP(UK) MRCP SCE( Nephrology) DipUKMED( Liverpool) Cert. In. Clinical Nephrooathology( ISN) Consultant Nephrologist

වකුගඩු අක්‍රීය වීමේදී ඇතිවෙන රෝග ලක්ෂණ මොනවාද? අපි ඒ සම්බන්ධයෙන් මේ ලිපියෙන් කතා කතා කරමු.

මාව හමුවෙන්න එන සමහර රෝගීන් මෙහෙම කියනවා.

“මගේ ෆැමිලි ඩොක්ටර් කියනවා, මගේ වකුගඩු නරක් වෙන්න යනවා කියලා.  මට සීනි තියෙනවා, ඒත් වෙන නම් ඉහෙන් බහින ලෙඩක් නෑ. මගේ රුචදරඑ වැරදිද දන්නෑ. කිසිම රෝග ලක්ෂණයක් නැතුව කාට හරි වකුගඩු රෝගයක් හැදෙන්න පුළුවන්ද?

මේ ප්‍රශ්නයට තමයි අද මූලික වශයෙන්ම අපි උත්තර දෙන්නට අවශ්‍ය වන්නේ.

වකුගඩුවේ ස්වභාවය තමයි වකුගඩුවක් නරක් වෙනකොටම එම හානියට පත්වීම අවසාන අදියරට එනකන් රෝග ලක්ෂණ පහළ නොවීම.

වකුගඩු රෝගීන්ගේ ශරීරය ඉදිමෙන්නේ ඇයි?

වකුගඩු රෝගියේ එක් ලක්ෂණයක් තමයි ශරීරය ඉදිමීම, මූණ ඉදිමීම ඒ වගේම පාද ඉදිමීම. ඇයි වකුගඩු රෝගීන්ගේ ශරීරය මේ විදිහට ඉදිමෙන්නේ?

කෙනෙක්ගෙ මුත්‍රා නිෂ්පාදනය එන්න එන්න අඩුවෙනව නම් ඇඟේ තියෙන ප්‍රෝටීන් මුත්‍රා එක්ක එළියට යනව නම් ශරීරය මේ විදිහට ඉදිමෙන්න ගන්නවා. මේක පටන් ගන්නෙ ඇස් වටේ තියෙන පොඩි ඉදිමුමකින්. ්ඊට පස්සේ කකුල් දෙක ඉදිමෙන්න ගන්නවා. ඊට පස්සේ බඬේ වතුර පිරෙනවා. බඩ ඉදිමෙනවා. ඊට පස්සේ පෙනහළු වල වතුර පිරුනම හුස්ම ගන්න අමාරුයි. නමුත් මතක තියාගන්න, මේ රෝග ලක්ෂණ වකුගඩු රෝගයේ අවසාන රෝග ලක්ෂණ.

මුත්‍රා සමග ලේ පිටවීමක් තියෙනව නම් ඒ ගැනත් සැළකිලිමත් වෙන්න

ඊළඟ රෝග ලක්ෂණය තමයි මුත්‍රා සමග ලේ පිටවීම. ලේ රතු පැහැයට මුත්‍රා සමඟ ලේ පිටවීම. එක්කෝ ගල් නිසා මෙහෙම වෙනව වෙන්න පුළුවන්. පිළිකාවක් නිසා වෙන්නත් පුළුවන්. පුරස්ථිති ග්‍රන්ථියේ ඉදිමීමක් විතරක් නෙමෙයි ගුච්චිකා ප්‍රදාහය (glomerulonephritis) නිසාත් මේ විදිහට ලේ පිට වෙන්න පුළුවන්.

මුත්‍රා සමග පෙන පිටවීමත් වකුගඩු රෝගයේ අවසන් අදියරේ දක්නට ලැබෙන ප්‍රධාන රෝග ලක්ෂණයක්

ඊළඟ රෝග ලක්ෂණය තමයි ඔබ මුත්‍රා කළාම කොමඞ් එකේ පෙන වගේ දැකගන්නට පුළුවන් වීම. මුත්‍රා සමග පෙන පිටවීම වකුගඩු රෝගයේ අවසන් අදියරේ දක්නට ලැබෙන ප්‍රධාන රෝග ලක්ෂණයක්. පෙන වලින් කියන්නේ මුත්‍රා සමග ප්‍රෝටීන් පිටවීම ආරම්භ වෙලා තියෙන බව. විශේෂයෙන්ම දියවැඩියා රෝගීන් මේ නිරීක්ෂණයේ යෙදීම වඩාත් සුදුසුයි. එහෙම රෝග ලක්ෂණයක් දකිනවා නම් වහාම ඔහු තමන්ගේ පවුලේ වෛද්‍යවරයා මුණ ගැසීම සුදුසුයි.

කෑම අරුචිය ඔක්කාරය සහ වමනය

කෑම අරුචිය ඔක්කාරය සහ වමනයත් වකුගඩු අක්‍රිය වීම නිසා ඇතිවෙන්නට පුළුවන්. මේ කියන ඔක්කාරය සහ වමනය වගේ අවස්ථා ඒ තරම් ප්‍රසන්න රෝග ලක්ෂණ නොවෙයි. මේ රෝග ලක්ෂණ දකින්න ලැබෙන්නේ වකුගඩු රෝගයේ අවසාන අදියරේදී බවත් කිව යුතුයි. විශේෂයෙන්ම අප ලේ සුද්ද කරන්න කිට්ටු වෙන අවස්ථාවේදී, වකුගඩුවක් බද්ධ කරන්නට නියමිත අවස්ථාවේදී එහෙම වෙන්න පුලුවන්. හැබැයි, මේ දවසක් දෙකක් ඔක්කාරයක්, වමනයක් ඇතිවුණාම ඒක වකුගඩු රෝගය කියලා හිතන්න එපා. මේ රෝග ලක්ෂණ දීර්ඝකාලීනව දකින්න ලැබෙනවා. වකුගඩු රෝගයේදී මේ විදිහේ රෝග ලක්ෂණ වලට බෙහෙත් දුන්න කියලා ඒ තරම් සනීපයක් දකින්න ලැබෙන්නෙත් නෑ.

වමනය හා ඔක්කාරය වකුගඩු රෝගීන්ට එන්නේ මේ නිසයි

වකුගඩු අක්‍රිය වීම නිසා යූරියා කියන අපද්‍රව්‍ය පස් හය ගුණයකින් වැඩි වෙලා ඒව ඇඟේ එකතු වුණාම එහි බලපෑම මොළයට ඇති වෙනවා. එයින් පස්සේ කෑම පිළිබඳව තිබෙන සංවේදීතාවය නැති කරනවා. කෑම අරුචිය එනවා. හැම තිස්සෙම වමනය වගේ ඇති කරන්නත් මෙහිදී කටයුතු යෙදෙනවා.

සිහි මඳ ගතිය සහ වලිප්පුව

වකුගඩු රෝගයේ අවසාන අදියරේදී දැකිය හැකි තවත් රෝග ලක්ෂණයක් තමයි සිහි මඳ ගතිය සහ වලිප්පුව. මේක Uremic encephalopathy කියලා හඳුන්වනවා. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් විදිහට රෝගියා, අසිහියෙන් ඉන්න පුළුවන්, ෆිට් එකක් වගේ එන්න පුළුවන්. අධික නිදිමත ඇති වෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් විදිහට දවල්ටත් නිදා ගන්නවා. රෑටත් නිදාගන්නවා.

සාමාන්‍යයෙන් දකින මේ වගේ රෝග ලක්ෂණ ලඝුකොට තකන්න එපා. එය වකුගඩු රෝගය නිසා ඇති වන්නක් වන්නටත් පුළුවන්.

ඉහත කී රෝග ලක්ෂණ යම් කෙනෙකුට දීර්ඝ කාලීනව තියෙනවා නම්, ඒවට ප්‍රතිකාර කළත් යථා තත්ත්වයකට පත්වීමක් නොමැති නම් ඒ සම්බන්ධයෙන් විශේෂයෙන් සැලකිලිමත් වන්නට සිද්ධ වෙනවා.

කැසීමත් වකුගඩු රෝගයේ ලක්ෂණයක්

ශරීරයම තදින් කැසීමත් වකුගඩු රෝගයේ ලක්ෂණයක්. මේ කැසීම කොයිතරම් වැඩියෙන් දැනෙනවද කිව්වොත් සමහරුන්ගේ සම කසල කසල තුවාල හැදෙනවා. මේ ශරීරය කැසීමට හේතු වෙන්නේ ඇඟේ තියෙන පොස්පේට් ලවණය එකතු වීම. ඒ වගේම යූරික් ඇසිඞ් ලවණය එකතුවීම. මෙහෙම වුණාම ඇඟේ සම්පූර්ණ කැසීමක් පටන් අරගෙන ඒක ඒ අයට පාලනය කරගන්නට බැරි තරම් තත්ත්වයකට පත්වෙනවා. මදුරුවෙක් කාපු තැනක් කැසීම, එහෙම නැත්නම් යම්කිසි ආසාත්මිකතාවයක් ඇතිවෙලා ඒකෙ ප්‍රතිඵලයක් විදිහට කසන්නට සිදුවීම මේ සමග පටලවා ගන්නත් එපා.

අධික රුධිර පීඩනය නිසා වකුගඩු නරක් වෙනවාද? වකුගඩු රෝගය නිසා අධිරුධිර පීඩනය ඇති වෙනවාද?

අධික රුධිර පීඩනයත් වකුගඩු රෝගයේ අවසාන අදියරේ දක්නට ලැබෙන රෝග ලක්ෂණයක්. අධික රුධිර පීඩනය තියෙන ඇතැම් අය වෙලාවට බෙහෙත් බොන්නේ නෑ. ලු‍ණු ගොඩක් අනුභව කරනවා. එහෙම වුණොත් ඒකෙ ප්‍රතිඵලයක් විදිහටත් වකුගඩුව නරක් වෙන්න ඉඩ තියෙනවා. අධික රුධිර පීඩනය නිසා වකුගඩු නරක් වෙන්න පුළුවන් වගේම වකුගඩු රෝගයේ මූලික ලක්ෂණයක් විදියටත් අධික රුධිර් පීඩනය ඇතිවෙන්න පුළුවන්.

යම් කෙනෙකුට අවුරුදු හතළිහට කලින් ප්‍රෙෂර් තියෙනවා කියලා හඳුනාගත්තොත් ඒ කෙනාගේ වකුගඩුව පරීක්ෂා කිරීම අනිවාර්යෙන්ම කරගත යුතු වනවා. මොකද?  වකුගඩුවේ ප්‍රශ්නයක් නිසා රුධිර පීඩනය ඇතිවෙන්න පුළුවන් නිසා. අවුරුදු 40 පහු වුණාට පස්සේ අඩුම තරමේ අවුරුද්දකට වතාවක්වත් තමන්ගේ ප්‍රෙෂර් එක බලා ගැනීම ඉතාම හොඳ පුරුද්දක්. එය කොයි කවුරුත් කළ යුත්තක්.

ඇඟේ ලේ අඩුවීම වකුගඩු රෝගයේ අවසාන අදියරේ ලක්ෂණයක්

ඇඟේ ලේ අඩුවීම වකුගඩු රෝගයේ අවසාන අදියරේදී, හතරවෙනි අදියරේදී හෝ පස්වෙනි අදියරේදී  දකින්නට ලැබෙනවා. එහෙම රෝගීන්ගේ ඇඟට මහා වෙහෙසක් දැනෙනවා. හිස කැක්කුම ඇති වෙනවා. කලන්තෙ ගතියක්, ඇඟට පණ නැති ස්වභාවයක් දැනෙනවා. මේ වගේ රෝග ලක්ෂණවලින් ඇගේ ලේ අඩුයි කියලා හොයා ගත්තොත් ඔහුට වකුගඩු රෝගය තියෙනවද කියන එක ගැනත් පරික්ෂා කරන්නට අවශ්‍යයි.

විටමින් ඩී ඌණතාවය

වකුගඩු රෝගයේ හතරවෙනි පස්වෙනි අදියරේදී දක්නට ලැබෙන තවත් රෝග ලක්ෂණයක් තමයි විටමින් ඩී ඌණතාවය. තමන්ට මෙහිදී, ඉක්මණින් කේන්ති යන ස්වභාවයක් ඇතිවෙනවා. තමන්ගේ අස්ථි වල පණ නැති කමක් දැනෙනවා. වැටුණොත් අස්ථියක් බිඳීමේ අවදානමක් තියෙනවා. රෑ නින්දෙදි මස්පිඬු පෙරළෙන්නට පුළුවන්. මුළු ඇඟම රිදෙන ස්වභාවයක් සහ අධික වෙහෙසක් දැනීම විටමින් ඩී ඌණතාවයේ රෝග ලක්ෂණ. වකුගඩු රෝගියෙක් ලෙස යම් කෙනෙක් හඳුන ගත්තාම අනිවාර්යයෙන්ම ඔහුගේ විටමින් ඩි ඌණතාවයන් වෙතොත් එය සම්පූර්ණ කරන්නට විටමින් ඩී ලබා දෙනවා. අවශ්‍ය කරන පෝෂණය ලබා දෙනවා.

අත් පා පණ නැති වීම, ශරීරය හිරි වැටීම

වකුගඩු රෝගයේ අවසාන අදියරේදී ඇඟේ ශක්තිය බෙහෙවින් දුර්වල වෙනවා. අපි මේකට මයෝපති (Myopathy) කියනවා. අත් පා පණ නැති වීම, ශරීරය හිරි වැටීම, පාදවල කෙළවර හිරිවැටීම, පිළිස්සුණු පොළොවේ ගියත් කඩියෙක් කෑවත් මේ අයට ඒ බවට දැනීම ඇති වෙන්නේ නෑ. සමහරු ඉන්නවා බල්ලෙක් හැපුවත් ඒ ගැන අවබෝධයක් නැතිව ඉන්න. මෙය වකුගඩු රෝගයේ අවසාන අදියරේදී ඇතිවෙන (Peripheral neuropathy) කියන තත්ත්වයට සම්බන්ධයි.

ඔබ දැනගත යුතු දේ

මේ ඉහතින් විස්තර කළ රෝග ලක්ෂණ සියල්ලම ඇති වන්නේ වකුගඩු රෝගයේ අවසාන අදියරේදී. අදියර පහකින් විකාශය වන වකුගඩු රෝගයේ හතර හා පහ කියන අවස්ථාවලදී. මේ කතාබහෙන් ගන්නට තියෙන හොඳම පණිවිඩය මොකක්ද? වැදගත්ම කාරණය කුමක්ද? මට වමනෙ ගියා වකුගඩුව පරීක්ෂා කරන්න ඕනේ. මගේ කකුල හිරි වැටෙනවා, වකුගඩුව පරීක්ෂා කරන්න ඕනි. ඒ විදිහට ඔබ තීරණ ගන්න එක නෙමෙයි. ඒ තීරණය ගන්නේ ඔබේ වෛද්‍යවරයා විසින්. වැදගත්ම පණිවිඩය මේකයි. වකුගඩු රෝගයේ අවසාන අදියර වෙනකන් කිසිම රෝග ලක්ෂණයක් පහළ වෙන්නේ නැතිය කියන කාරණය. වකුගඩු රෝගය අපි හඳුන්වන්නේ නිහඬ මාරයා කියලා. වකුගඩු රෝගය අවසාන අදියර තෙක් වර්ධනය වෙලා මරණයට ආසන්න වෙනකන් කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් ඔබට දැනෙන්නෙ නැති නිසා ඒ විදිහට වකුගඩු රෝගය හඳුන්වනවා. මේ නිසාම මේ රෝගය ගැන අවධානයෙන් සිටීම ඉතාම වැදගත්. වකුගඩු රෝග අවදානම වැඩියෙන් තියෙන අය විශේෂයෙන්ම මේ ගැන සැලකිලිමත් විය යුතුයි.