නිව්මෝනියාව භයානකයි, එය හැදෙන්නට පෙර ආරක්ෂක පියවර ගන්නේ මෙහෙමයි
ළමා රෝග විශේෂඥ වෛද්‍ය මහාචාර්ය රුවන්ති පෙරේරා
සෑම
තත්පර 47කට වරක්ම නිව්මෝනියා මරණයක්
ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය පෙන්වා දී තිබෙන ආකාරයට ලෝකයේ කොහේ හරි ඉන්න දරුවෙක්ගේ ජීවිතය තත්පර 47කට වතාවක් නියුමෝනියා නිසා නැති වෙනවා. මේක ඉතාමත් බැරෑරුම් තත්ත්වයක්. මේ නිසා මව්පියන් නිව්මෝනියා රෝගය සම්බන්ධයෙන් අප දැනුවත් විය යුතුමයි. එකේ තියෙන භයානක කම තේරුම් අරගෙන අපේ දරුවන් ඉන් මුදවා ගැනීමට ක්‍රියාත්මක විය යුතුයි.
නිව්මෝනියාව කියන්නේ මොකක්ද?
මේක සරලව ගත්තොත් විෂබීජයක් හේතුවෙන් පෙනහළු වල ඇති වෙන ආසාදනයක් ලෙස ගත හැකියි. විවිධ හේතු නිසා පෙනහළු ආසාදනයට ලක්වෙන්න පුළුවන්. බැක්ටීරියා, වෛරස, දිලීර වගේම විවිධ පරපෝෂිතයන් නිසාත් පෙනහළු මේ විදිහට ආසාදනයට ලක්වෙන්න ඉඩ තියෙනවා. එයිනුත් බැක්ටීරියාවන් නිසා ඇතිවෙන පෙනහළු ආසාදන තරමක් භයානකයි. මේ බැක්ටීරියාගත පෙණහළු ආසාදන නිසා විවිධ සංකූලතා ඇති වෙන්නට වගේම දරුවන් අපිට අහිමි වීමේ අවදානමක්ද තිබෙනවා.
විවිධ බැක්ටීරියාවන් වල ක්‍රියාකාරිත්වය නිසා දරුවන්ට නිව්මෝනියා තත්ත්වයන් ඇති වෙන්නට පුළුවන්. මේ අතරින් Streptococcus pneumoniae කියන බැක්ටීරියාව සම්බන්ධයෙන් අප විශේෂයෙන්ම කතා කළ යුතුයි. වයස අවුරුදු පහට අඩු දරුවන්ට මේ බැක්ටීරියාව නිසා ඉතා බරපතළ විදිහට ආසාදන තත්ත්වයන් පෙනහළු වල ඇති වෙන්නට ඉඩ තිබෙන නිසාවෙන්.
Streptococcus pneumoniae කියන බැක්ටීරියාව Gram positive කාණ්ඩයට අයත් වෙනවා. එය කැප්සියුලයකින් ආවරණය වී තිබෙනවා. අම්ලකර වායුව ඇති විට වගේම නැති විටත් මේ බැක්ටීරියාව වර්ධනය වෙනවා. මේ බැක්ටීරියාවේ තියෙන විශේෂ ලක්ෂණය තමයි, නාස් කුහරයේ, උගුරේ කිසියම්ම හෝ ආසාදනයක් ඇති නොකර වෙසෙන්නටත් පුළුවන්. හැබැයි මේ බැක්ටීරියාවම ස්වසන පද්ධතියට, පෙනහළු වලට ගිහින් ඉතාම දරුණු ක්‍රියාකාරිත්වයකට පත් වෙන්න ඉඩ තියෙනවා.
නිව්මෝනියාව නිසා ඇතිවිය හැකි රෝගී තත්ත්ව මොනවාද?
Streptococcus pneumoniae බැක්ටීරියාව විසින් පෙනහළු ආසාදනයට ලක් කරලා නිව්මෝනියාව ඇති කරනවා වගේම මැද කණත් ආසාදනයට ලක් කරන්න (Otitis media) පුළුවන්. මොළේ තියෙන සෙම් කුහර ආසාදනයට ලක් කිරීමෙ Sinusitis කියන තත්ත්වය ඇති කරන්න පුළුවන්.
මේ බැක්ටීරියාවට අපේ රුධිරය තුළ වර්ධනය වෙලා විවිධ රෝග තත්ත්ව ඇති කිරීමේ අවදානමකුත් තිබෙනවා. මොළේට ගිහින් මොළේ උණ (Meningitis) ඇති කරන්න පුළුවන්. අපේ ජීවිතය පවත්වා ගැනීමට විශේෂයෙන්ම වැදගත් වන අක්මාව, හෘදය වස්තුව හා වකුගඩු වගේ අවයව වලත් ආසාදන ඇති කරන්න පුළුවන්.
අපි නැවතත් පෙනහළු ආසාදනය ගැන කතා කළාම මේ නියුමෝනියා තත්ත්වය ඇති කරන්නට පෙනහළු ආසාදනයට ලක් වීම හේතු වෙනවා. මේ නිසා දරුවාගේ ඔක්සිජන් මට්ටම අඩු වෙනවා. දරුවාට හුස්ම ගන්නා අපහසු වෙනවා. මේ නිසා දරුවා මිය මිය යාමේ අවදානමක් පවා ඇති වෙනවා.
නිව්මෝනියාව වඩාත් බැරෑරුම් වුණාම පෙණහළු ඇතුලේ සෙම කුහර හැදිලා (Lung abscess) පෙනහළු කුහර වල දියර එකතු වීමක් වෙලා, එහෙම නැත්නම් සැරව එකතු වෙලා Plural effusion වගේ තත්ත්වයකට පත්වෙන්න පුළුවන්.
මේ Streptococcus pneumoniae කියන බැක්ටීරියාව ශරීරයේ වෙනත් තැන්වලත් සංකූලතා ඇති කරන්න අවස්ථාව තිබෙනවා. මොළේ උණ වගේ තත්ත්වයක් ඇති වුණොත් එහෙම ඉතාම අවදානම් සහගත අවස්ථාවකට රෝගියා දරුවා මුහුණ දෙනවා
නිව්මෝනියාව වළක්වන්නේ කොහොමද?
තමන්ගේ දරුවට Streptococcus pneumoniae තත්ත්වයක් ඇති වෙන බව මවුපියන් හඳුනාගන්නේ කොහොමද?
කැස්සක්, හෙම්බිරිසාව, උණ වගේ රෝග ලක්ෂණ සහිතව නිව්මෝනියාවත් ආරම්භ වෙන්න පුළුවන්. මෙහිදී දක්නට ලැබෙන විශේෂ තත්ත්වය තමයි පැය කිහිපයක් ඇතුළත, දින කිහිපයක් ඇතුළත දරුවාගේ තත්ත්වය ඉතාම ඉක්මණින් පිරිහෙනවා. ඒ කොයි විදිහටද කිව්වොත්, දරුවාගේ ක්‍රියාකාරකම් අඩු වෙනවා, කන බොන එක ප්‍රතික්ෂේප කරනවා, හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතාවයන් ඇති වෙන්නට පුළුවන්. ආදී වශයෙන්.
දරුවා ලෙඩ පාටයි, හයියෙන් හයියෙන් හුස්ම ගන්නව වගේම ඒ හුස්ම ටික ගන්න දැඩි ආයාසයක් ගන්නවා නම් මවුපියන් විශේෂයෙන්ම මේ ගැන ප්‍රවේශම් වෙන්න ඕනි. මෙහෙම වෙලාවක කළ යුත්තේ කුමක්ද? ඔබ වහාම ඔබේ දරුවා වෛද්‍යවරයෙකු කරා කැටුව යා යුතුයි.
මේ නිව්මෝනියා දරුවන් සායනිකව පරික්ෂා කරලා වෛද්‍යවරුන් වශයෙන් අපට නිගමනයකට එන්න පුළුවන් නිව්මෝනියා තත්ත්වයක් ඒ දරුවට, තියෙනවද? නැද්ද? කියන කාරණය සම්බන්ධයෙන්. සායනික පරීක්ෂාවට අමතරව අපි මේ රෝග විනිශ්චය වෙනුවෙන් දරුවා වෙනුවෙන් රුධිර පරීක්ෂණයක් කරනවා, ඒ වගේම එක්ස්රේ පරීක්ෂණයක් සිදුකරනවා.
දරුවාගේ නිව්මෝනියා තත්ත්වය පාලනය කරන්නේ කොහොමද?
මේ දරුවාට නියමිත ප්‍රතිජීවක ඖෂධ ලබා දීමෙන් අපිට පුළුවන් දරුවාගේ නිව්මෝනියාව තත්ත්වය පාලනය කරන්න. ඒ වගේම නිව්මෝනියාව ආශ්‍රිතව ඇතිවන සංකූලතා පාලනය කරන්නත් ප්‍රතිජීවක ලබාදීම හේතු වෙනවා.
ඔබේ දරුවා නිව්මෝනියාව තත්ත්වයට පැමිණීම වළක්වා ගන්නේ කොහොමද?
මවුපියන්ට මේ සම්බන්ධයෙන් ගතහැකි පියවර රාශියක් තියෙනවා. මේ රෝගය ඇති වීමට විෂබීජ හේතු වන බව අප මුලින්ම මතක් කර දුන්නා. මේ විෂබීජ බැක්ටීරියා, වයිරස් වගේ දේවල් සුළඟ මඟින් සම්ප්‍රේෂණය වෙනවා, පැතිරෙනවා. අත් සේදීම, කෙනෙක් කහින, කිවිසින විට ඒ බිඳිති සම්ප්‍රේෂණය නොවන තැනෙක සිටීම, මුව ආවරණ පැළඳීම මගින් දරුවන් මේ අවදානම් පරිසරයෙන් ආරක්ෂා කරගත හැකි වෙනවා.
තමන්ගේ දරුවන් අනවශ්‍ය විදිහට සෙනඟ පිරුණු ස්ථානවලට රැගෙන යාමෙන් අපි වළකින්න ඕන. මගුල් ගෙවල්, මරණ ගෙවල්, සිනමා ශාලා වැනි පොදුවේ වැඩි දෙනෙක් ගැවසෙන ස්ථාන වගේම වායු සමීකරණයක් පාවිච්චි කරන තැනකදිත් අවදානම වැඩියි. වායුසමීකරණයෙන් සාමාන්‍යයෙන් වායුව පිටතට නොයන තරම්. ඒ තුළ ආසාදනයක් තියෙන කෙනෙක් ඉන්නවා නම් ඒ රෝගය අන් අයට ව්‍යාප්ත වීමේ සුලබ අවස්ථාවක් තියෙනවා. සංවෘත ස්ථානයක වැඩි දෙනෙක් ඉන්නව නම් අර විදිහටම ආසාදිත පුද්ගලයෙකු ඒ අතරේ ඉන්නවා නම් ඔහුගෙන් අනෙක් අයට රෝගය බෝවීමේ හැකියාව වැඩියි.
එදිනෙදා ජීවිතයේදී සුළඟ මගින් බෝ වෙන රෝග වළක්වා ගැනීම තරමක් අපහසු කාරණයක්. දරුවෝ පාසල් යනවා. පොදු ප්‍රවාහන මාර්ග පාවිච්චි කරනවා. ක්‍රීඩා කටයුතු වල නිරත වෙනවා. මේ විදිහට දරුවා පරිසරයට අනුගත වෙන අවස්ථා පාලනය කිරීම මවුපියන් වශයෙන් අපිටත් ටිකක් අමාරු කාරණයක් තමයි.
නිව්මෝනියාව වළක්වන්නට එන්නත් තිබෙනවාද?
දරුවෙක් උපන් අවස්ථාවේ සිට දරුවාගේ ප්‍රතිශක්තිකරණය වර්ධනය කරන්නට අපි විවිධ පියවර ක්‍රියාත්මක කරනවා. ප්‍රතිශක්තිකරණය ගැන අපි හැමෝටම අවබෝධයක් තියෙනවා නොවැ. එන්නත් එයින් ප්‍රධානයි. අපිට විවිධ ලෙඩ-රෝග, ආසාදන ඇති කරන විෂබීජ කොටසක්ම ඒකෙ තියෙන තීව්‍රතාව අඩු කරල එන්නතක් විදිහට ශරීරයට නැවත ලබා දීලා ඇඟ තුළ ප්‍රතිදේහ නිපදවනවා. ඒවට පුළුවන්කම තියෙනවා බාහිරින් එන විෂබීජයක් වෙතොත් ඒවත් එක්ක සටන් කරලා ඒවා මර්දනය කරන්න.
ඒකට තමයි ප්‍රතිශක්තිකරණය කියන්නේ. අපි එන්නතක් ලබා දීලා බලාපොරොත්තු වෙන්නේ, මොනයම් ආකාරයෙන් හෝ විෂබීජයක් ඇතුළු වුණාම ඒකත් එක්ක සටන් කරලා එය මර්දනය කරලා රෝගය පිටුදැකීමට ක්‍රියා කිරීම.
අපේ රටේ ජාතික ප්‍රතිශක්තිකරණ එන්නත් වැඩසටහනක් The Expanded Programme on Immunization (EPI) තියෙනවා. ඒ විතරක් නොවෙයි, එය ඉතා හොඳින් අපේ රටේ ක්‍රියාත්මක වෙනවා. ඒ එන්නත්කරණ වැඩසටහන් ඔස්සේ ඔබේ දරුවා රෝග විශාල පරාසයකින් ඔබේ දරුවා ආරක්ෂා කරනවා. අපේ ජාතික ප්‍රතිශක්තිකරණ වැඩසටහන ලෝකයේ ඉහළම සාර්ථකත්වයක් ඇති ප්‍රතිශක්තිකරණ වැඩසටහනක් බව ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය පවා අවිවාදයෙන් පිළිගෙන තියෙනවා.
නිව්මෝනියාව වළක්වා ගන්නටත් එන්නත් තියෙනවා. විශේෂයෙන්ම Streptococcus pneumoniae කියන මේ කුඩා දරුවන්ට ආසාදන ඇති කරන නිව්මෝනියා රෝගය වළක්වන්නටත් එන්නත් භාවිතා කරනවා. Streptococcus pneumoniae නිව්මෝනියා එන්නත තවමත් අපේ රටේ ජාතික ප්‍රතිශක්තිකරණ වැඩසටහනට සම්බන්ධ වෙලා නෑ. ඒත් පෞද්ගලික රෝහල්වලින් මේ එන්නත ඔබේ දරුවන්ට ලබා දීමේ පහසුකම් අපේ රටේ තියෙනවා.
අවුරුදු පහට අඩු දරුවන්ට සාමාන්‍යයෙන් වැඩිහිටියන්ට සාපේක්ෂව තමන්ගේ ශරීරයේ තියෙන ප්‍රතිශක්තිකරණ හැකියාව තරමක් අඩුයි. මේ නිසා වයස අවුරුදු පහට අඩු දරුවන්ට මේ ීඑරුචඑදජදජජමි චබැමපදබස්ැ විෂබීජය මගින් ඇති වෙන ආසාදනය තරමක් දරුණු වෙන්නට පුළුවන්. මේ නිසා ඒ දරුවන්ට මේ එන්නට ප්‍රතිශක්තිකරණ එන්නත ලබාදීම සුදුසුයි.
සමහර දරුවෝ ඉන්නවා උත්පත්තියෙන් ම උත්පත්තියෙන්ම ප්‍රතිශක්තිකරණ හැකියාව අඩුයි. (Immune deficiency) HIV ආසාදිත දරුවන්, විවිධ දීර්ඝකාලීන ලෙඩරෝග නෙප්‍රොටික් සින්ඩ්‍රෝම් (මුත්‍රා සමඟ ප්‍රෝටීන් පිටවීම) ඒ විදිහෙ දරුවන්ට මේ රෝග ඇතිවීමේ අවදානම වැඩියි. එම නිසා ඒ වගේ දරුවන්ට Streptococcus pneumoniae කියන මේ ආසාදනය ඇතිවීම වළක්වා ගැනීමට එන්නත් ලබාදීම අතිශයින් වැදගත් වෙනවා.
මේ සඳහා එන්නත් රාශියක්ම තියෙනවා. ඇතැම් එන්නත් ඕනිම දරුවෙකුට දෙන්න පුළුවන්. තවත් එන්නත් වර්ග තියෙනවා, ඒව අවුරුදු දෙකෙන් පස්සේ දරුවන්ට ලබා දිය හැකියි. අපේ ජාතික ප්‍රතිශක්තිකරණ එන්නත් සාමාන්‍යයෙන් පවත්වාගෙන යන මාස 2, 4 හා 6 එන්නත්කරනය හා සමගාමීව ලබා දෙන්නත් පුළුවන්. කෙනෙකුට ඒ අවස්ථාව මඟ හැරුණොත් වෙනත් අවස්ථාවකදී වුණත් මේ නිව්මෝනියා එන්නත් මාත්‍රාව ලබා දෙන්න පුළුවන්.
නිව්මෝනියාවට එන්නත් ලබා දීමෙන් දරුවාට අතුරු ආබාධ ඇතිවෙන්න පුළුවන්ද?
මේ එන්නත් පර්යේෂණ සිද්ධ කරලා තමයි හදලා තියෙන්නේ. ඒවා භාවිතයට ගැනීමෙන් කිසියම්ම හෝ අතුරු ආබාධයක් ඇති වෙන බවට වාර්තා වන්නේ නෑ. මේ නිසා අපේ මවුපියන්ට කිසිදු බියකින් තොරව මේ Streptococcus pneumoniae විෂබීජයට එරෙහිව එන්නත් ලබා දෙන්න ඔබට පුළුවන්.
නිව්මෝනියාව වළක්වා ගන්නටත් එන්නත් තියෙනවා. විශේෂයෙන්ම Streptococcus pneumoniae කියන මේ කුඩා දරුවන්ට ආසාදන ඇති කරන නිව්මෝනියා රෝගය වළක්වන්නටත් එන්නත් භාවිතා කරනවා. Streptococcus pneumoniae නිව්මෝනියා එන්නත තවමත් අපේ රටේ ජාතික ප්‍රතිශක්තිකරණ වැඩසටහනට සම්බන්ධ වෙලා නෑ. ඒත් පෞද්ගලික රෝහල්වලින් මේ එන්නත ඔබේ දරුවන්ට ලබා දීමේ පහසුකම් අපේ රටේ තියෙනවා.
